Farsça âb (su) ve dest (el) kelimelerinden oluşan ve "el suyu" anlamına gelen
abdest, belirli ibadetlerin ifasının ön şartı olan ve kendisi de ibadet
mahiyetinde görülen bir nevi hükmî temizliktir. Arapça karşılığı güzellik,
temizlik ve parlaklık anlamına gelen "vudû"dur. Fıkıhta abdest, "belli uzuvları
usulüne uygun olarak su ile yıkamak ve bazılarını da eldeki su ıslaklığı ile
meshetmek" şeklindeki ibadet temizliği olarak tarif edilir.
Abdestle ilgili olarak Kur'ân-ı Kerîm'de, "Ey iman edenler! Namaza kalktığınızda
yüzlerinizi, dirseklere kadar kollarınızı yıkayın, başınızı meshedin ve
topuklara kadar ayağınızı yıkayın. Eğer su bulamazsanız temiz toprakla teyemmüm
edin" (el-Mâide 5/6) buyurulur. Bu âyet Medine döneminde nâzil olmuş ise de,
müslümanların Mekke döneminde mi`rac gecesinde namazın farz kılınmasından
itibaren namaz öncesinde mendup bir davranış olarak abdest aldıkları
bilinmektedir. Âyet bunu müstakil bir hükümle teyit etmiş, ayrıca abdestin her
amel için değil namaz için farz kılındığını açıklamıştır.
Hz. Peygamber de hem
müslümanlara fiilî olarak abdestin nasıl alınacağını göstermiş hem de abdestsiz
olarak kılınacak hiçbir namazın Allah katında kabul olunmayacağını belirtmiştir
(Buhârî, "Vudû", 2; İbn Mâce, "Tahâret", 47).
Abdest başlı başına maddî temizlik özelliği de taşıyıp sağlık açısından bir dizi
faydalar içermekle birlikte esasen hükmî temizlik işlemi ve arınma yoludur.
Bunun için de fıkıh dilinde maddî kirlilikten temizlenme "necâsetten tahâret"
olarak anılır; hükmî kirlilik olan hadesten temizlik ise birer hükmî temizlik
usulleri olan abdest ve gusülle olur. Abdest ile ağız, diş, burun, el, yüz ve
ayaklar gibi kirlenmeye ve dışarıdan gelecek mikroplara en açık uzuvlar günde
birkaç defa su ile temizlenir. Bu sayede vücudun sinir sistemi ve kan dolaşımı
daha düzenli hale gelir ve vücuda fizikî-tıbbî birçok fayda sağlar. Ayrıca
abdest, namaz ibadetini ifa için yüce Allah'ın huzuruna çıkacak müminin mânevî
ve ruhî hazırlık ve temizliği de demektir. Bu yüzden abdest, maddî temizlikle
mânevî temizliği birleştirici, müslümana mânevî yönden destek ve güç sağlayıcı
bir anlam ve öneme sahiptir
Abdestle ilgili bir ayet.
"Ey iman edenler! Namaz kılmaya kalkacağınız zaman yüzlerinizi, dirseklere kadar ellerinizi yıkayın; başlarınızı meshedin, ayaklarınızı da topuk kemiklerine kadar (yıkayın). Eğer cünüp olursanız temizlenin. Şayet hasta veya yolculuk halinde veya içinizden biri ayak yolundan gelirse yahut kadınlarla cinsel ilişkide bulunursa, bu hallerde su bulamadığınız takdirde temiz bir toprağa yönelin (teyemmüm edin), yüzünüzü ve ellerinizi onunla meshedin. Allah size herhangi bir güçlük çıkarmak istemez, fakat O sizi tertemiz kılmak ve üzerinizdeki nimetini tamamlamak ister ki şükredesiniz."
Mâide Suresi - 6